പേരു കൊണ്ട് ഒരു ദേശത്തെ ഇഷ്ടപ്പെടുക! ഒരിക്കലെങ്കിലും ആ ദേശത്ത് കാലുകുത്തണമെന്ന് സ്വപ്നം കാണുക. വിദൂരമായ ഒരു നഗരം തന്‍റെ വ്യത്യസ്തമായ പേരു കൊണ്ട് സഞ്ചാരികളെ മാടി വിളിക്കുന്ന അല്‍ഭുതമായിരുന്നു മക് ലോഡ് ഗഞ്ച്. ഹിമാചല്‍ പ്രദേശിലെ കാംഗ്ര ജില്ലയിലെ പ്രധാന നഗരമായ ധരംശാലക്കടുത്താണ് മക്ലോഡ് ഗഞ്ച് എന്ന ചെറു പട്ടണം. മഞ്ഞ് മൂടിയ ദലൌദാര്‍ മലനിരകള്‍ക്കിടയില്‍ ബഹളമേതുമില്ലാതെ അടങ്ങിക്കിടക്കുന്നൊരു കൊച്ചു സ്ഥലം.
മണാലിയില്‍ നിന്നും കാര്‍ മാര്‍ഗമാണ് ഞങ്ങള്‍ ധരംശാലയില്‍ എത്തുന്നത്. മണാലിയില്‍ നിന്നും ഇരുന്നൂറ്റമ്പതോളം കിലോമീറ്ററുണ്ട് ധരംശാലയിലേക്ക്. ഹിമാലയന്‍ മലനിരകളെ ചുറ്റിപ്പോകുന്ന വീതി കുറഞ്ഞ റോഡിലൂടെയുള്ള യാത്ര ഒരേസമയം സഞ്ചാരികള്‍ക്ക് ആസ്വാദ്യദായകവും സാഹസികവുമാണ്. പലംപൂരിലെത്തിയപ്പോള്‍ വണ്ടിയൊതുക്കി റോഡ്സൈഡിലെ ധാബയില്‍ നിന്നും റോട്ടിയും പനീര്‍ മസാലയും കഴിച്ചു. സ്ത്രീകളാണ് മിക്ക കടകളും നടത്തുന്നത്. തണുപ്പ് കൊണ്ട് വിണ്ട ചുണ്ടുകളും അമര്‍ത്തിതുടക്കുമ്പോള്‍ ചുവപ്പ് രാശി പടരുന്ന കവിള്‍ത്തടങ്ങളുമുള്ള ഊര്‍ജ്ജസ്വലരായ പെണ്ണുങ്ങള്‍. ഭക്ഷണം കഴിക്കാഞ്ഞിട്ടാണ് നീയിങ്ങനെ നൂലു പോലിരിക്കുന്നതെന്ന് അവരെന്നെ കളിയാക്കും. എന്ത് ചെയ്യാനാണ്, ഒരു റോട്ടിയില്‍ കൂടുതല്‍ എന്‍റെ വയറ്റിലേക്ക് പോകില്ല.
മണ്‍പള്ളകളെ തുരന്നുണ്ടാക്കിയ വീതി കുറഞ്ഞ് വളഞ്ഞും പുളഞ്ഞും പോകുന്ന റോഡിലൂടെ വണ്ടി പായുമ്പോള്‍ ഭീതി തോന്നും. ഇളകിക്കിടക്കുന്ന മണ്‍ കുന്നുകളാണ് ചുറ്റിനും. കാറ്റിലും മഴയിലും ഉതിര്‍ന്ന് തീരുന്ന ചെമ്മണ്‍ കുന്നുകള്‍. ഇടക്ക് വലിയ ഉരുളന്‍ കല്ലുകള്‍ റോഡിലേക്ക് വീണു കിടക്കുന്നത് കാണാം. നമുക്ക് മുന്നേ പോയ ആരോ റോഡിനു നടുവില്‍ നിന്നും സൈഡിലേക്ക് മാറ്റിയിട്ടതാണെന്ന് വ്യക്തം. അകലെയൊരു കുന്ന് അപ്പാടെ ഇടിഞ്ഞ് പൊളിഞ്ഞ് വീഴുന്ന കാഴ്ച, പൊടിയുടെ പൂരം.
ബീര്‍ബലി എന്ന സ്ഥലത്തെത്തിയപ്പോള്‍ ആകാശത്ത് വട്ടമിട്ട് പറക്കുന്ന ഗ്ലൈഡറുകള്‍. പാരാഗ്ലൈഡിങ്ങിനു പ്രസിദ്ധമാണു ബീര്‍ബലി. പച്ചച്ച ഒരു കുന്നിന്‍ മുകളില്‍ നിന്നും താഴേക്ക് ചാടുന്ന ഒരു പറ്റം യുവാക്കള്‍. ഒരു പറവയെ പോലെ കാറ്റിന്‍ കൈകളില്‍ ഊയലാടി താഴേക്കും മുകളിലേക്കും വട്ടമിട്ട് പറക്കുന്നവര്‍.പാരാഗ്ലൈഡിങ്ങിന്‍റെ ദേശീയ മഹോല്‍സവം നടക്കാറുണ്ട് ബീര്‍ബലിയില്‍.
നിറയെ പൂക്കളാണ് താഴ് വര മുഴുവന്‍. ചുവപ്പും വെള്ളയും മഞ്ഞയും നീലയുമൊക്കെയായ് കുഞ്ഞ് കുഞ്ഞ് പൂക്കള്‍ വിടര്‍ന്ന് നില്‍ക്കുന്ന കാഴ്ച അതിമനോഹരമാണ്.കണ്ടാസ്വദിക്കുകയാണ് ആരോഗ്യത്തിനു നല്ലത്, എടുത്ത് മണക്കാതിരിക്കുന്നതാണു ഉത്തമം.
കുന്നിന്‍ ചെരിവുകളില്‍ നിറയെ കൊന്ന പൂത്തിരിക്കുന്നു. അത് പോലെ പേരറിയാത്ത ഒരുപാട് മരങ്ങള്‍, ഇരുണ്ട പച്ച, കടുമ്പച്ച , ഇളം പച്ച എന്നിങ്ങനെ പച്ചയുടെ മാമാങ്കം.
ധരംശാലയില്‍ നിന്നും വളരെയടുത്താണു മക്ലോഡ് ഗഞ്ച്, പത്ത് മിനുട്ട് ഡ്രൈവ്. ടിബറ്റുകാര്‍ ഇതിനെ ലിറ്റില്‍ ലാസ എന്നും വിളിക്കുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് കാരുടെ വേനല്‍ കാല തലസ്ഥാനമായിരുന്നു ഒരുകാലത്ത് മക്ലോഡ് ഗഞ്ച്. ബ്രിട്ടീഷ് ഗവര്‍ണര്‍ ജനറല്‍ ആയിരുന്ന മക്ലോഡ് പ്രഭുവിന്‍റെ നാമമാണ് ഈ പട്ടണത്തിന്.
ഫോര്‍സിത്ത് ഗഞ്ച് , മക്ലോഡ് ഗഞ്ച് എന്നീ അടുത്തടുത്ത് കിടക്കുന്ന രണ്ട് പ്രദേശങ്ങള്‍ ചേര്‍ന്നതാണൂ മക്ലോഡ് ഗഞ്ച്.
ബ്രിട്ടീഷ് ഗവര്‍ണ്മെന്‍റില്‍ ഗവര്‍ണര്‍ ജനറല്‍ ആയിരുന്ന ജെയിംസ് ബ്രൂസ് എന്ന ലോര്‍ഡ് എലിജിന്‍റെ ശവക്കല്ലറ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് ഫോര്‍സീത് ഗഞ്ചിലെ പുരാതനപള്ളിയായ സെന്‍റ് ജോര്‍ജ് ഇന്‍ ദ വൈല്‍ഡര്‍നെസ്സിലാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ അന്ത്യാഭിലാഷമായിരുന്നത്രെ സെന്‍റ് ജോര്‍ജ് ഇന്‍ ദ വൈല്‍ഡര്‍നെസ്സിലെ ദേവദാരു മരങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ അകലെ കാണുന്ന മഞ്ഞ് മലകളെ നോക്കി ഉറങ്ങണമെന്നത്. കല്ലറകള്‍ മിക്കതും നാശോന്മുഖമാണ്. ചിതറിക്കിടക്കുന്ന മീസാന്‍ കല്ലുകളെ ചവിട്ടാതെ ലോര്‍ഡ് എലിജിന്‍റെ കല്ലറക്ക് മുന്നില്‍ നിന്ന് അദ്ദേഹത്തെ അഭിവാദ്യം ചെയ്യുമ്പോള്‍ ദേവദാരുമരങ്ങള്‍ കാറ്റില്‍ ചില്ലകള്‍ താഴ്ത്തി.
കരിങ്കല്‍ പാളികള്‍ കൊണ്ട് പണിത പടുകൂറ്റന്‍ പള്ളിയാണ് സെന്‍റ് ജോര്‍ജ് ചര്‍ച്ച്. ചര്‍ച്ചിലെ മണിയടി പത്തിരുപത് കിലോമീറ്റര്‍ അകലെ നിന്നു പോലും കേള്‍ക്കാമായിരുന്നത്രെ. 1905 ല്‍ കാംഗ്ര പ്രവിശ്യയിലുണ്ടായ ഭൂകമ്പത്തില്‍ ചര്‍ച്ച് വിണ്ട്കീറിയിരുന്നു. പിന്നീട് പുനര്‍നിര്‍മ്മിക്കപ്പെടുകയായിരുന്നു.
മക്ലോഡ് ഗഞ്ചിലെത്തുമ്പോള്‍ മഴയായിരുന്നു. കരിങ്കല്‍ പാളികള്‍ പതിച്ച നടപ്പാതയിലൂടെ മഴച്ചാറല്‍ കൊണ്ട് നടക്കുമ്പോള്‍ അകലെ സുംഗ്ലക് കാംഗ്(Tsugleg khang) ടെമ്പിളിന്‍റെ ഗോപുരം കാണാമായിരുന്നു. ടിബറ്റിനു പുറത്തുള്ള ഏറ്റവും വലിയ ബുദ്ധ ടെമ്പിളാണിത്. അമ്പലത്തിനു പിന്നില്‍ അങ്ങകലെ മഞ്ഞ് മൂടിക്കിടക്കുന്ന ഹനുമാന്‍ കാ ടിബ്ബ എന്ന കൊടുമുടി.
ടെമ്പിള്‍ ഗോപുരത്തിന്‍റെ സ്വര്‍ണ്ണരാശിയില്‍ തട്ടി പ്രതിഫലിക്കുന്ന മഞ്ഞ വെളിച്ചവും പിന്നിലെ ഹനുമാന്‍ ക ടിബ്ബയുടെ മഞ്ഞിന്‍റെ ധവളിമയും പരസ്പരപൂരകം. ഇവക്കിടയിലായി മഴ ചാഞ്ഞും ചരിഞ്ഞും പെയ്യുന്ന ശബ്ദം.
1959 ല്‍ ചൈനയിലെ കമ്യൂണിസ്റ്റ് ഗവര്‍മെന്‍റ് ടിബറ്റിനെ ആക്രമിക്കുകയും ടിബറ്റിനെ ചൈനയിലേക്ക് കൂട്ടിചേര്‍ക്കുകയും ചെയ്തു. ഗത്യന്തരമില്ലാതെ ദലൈലാമ ബഹു.ടെന്‍സിന്‍ ഗിയാസ്റ്റോയും അനുയായികളും ഇന്ത്യയിലേക്ക് പലായനം ചെയ്തു. ഇന്ത്യാ ഗവര്‍മെന്‍റ് അവര്‍ക്ക് വേണ്ടുന്ന എല്ലാ സഹായങ്ങളും ചെയ്ത് കൊടുക്കുകയും ഹിമാചല്‍ പ്രദേശിലെ ധരംശാലയില്‍ അവര്‍ക്കായി സെറ്റില്‍മെന്‍റ് ഒരുക്കുകയും ചെയ്തു. കുടകിലെ ബൈരകുപ്പയില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഗോള്‍ഡന്‍ ടെമ്പിള്‍ ഈ ശ്രേണിയിലെ രണ്ടാമത്തെ വലിയ സെറ്റില്‍മെന്‍റാണ്.
നിരനിരയായി സ്ഥാപിച്ച പ്രാര്‍ത്ഥനാചക്രങ്ങളാണു അമ്പലത്തിനു പുറത്ത്, അവ പിടിച്ച് തിരിച്ച് പ്രാര്‍ത്ഥിക്കുന്ന ഭക്തജനങ്ങള്‍. സ്വന്തം നാടും വീടും വിട്ട് പലായനം ചെയ്യേണ്ടി വന്ന ഒരു ജനതയുടെ നിസ്സഹായതയും നിസ്സംഗതയും ഇവരുടെ മുഖത്തും കണ്ണുകളിലും വായിച്ചെടുക്കാനാകും. ഒരുവട്ടം തിരിച്ച് പ്രാര്‍ത്ഥന ഉരുവിട്ടാല്‍ നിരവധി തവണ പ്രാര്‍ത്ഥന ഉരുവിട്ട ഫലം ആണെന്നാണ് വിശ്വാസം.
ഒരറ്റത്ത് നിന്നും മറ്റെ അറ്റം വരെ ചക്രം തിരിച്ച് നടന്നപ്പോള്‍ ഞാനും പ്രാര്‍ത്ഥിച്ചിരുന്നു ദൈവത്തോട്, അല്ലേലും പ്രാര്‍ത്ഥിക്കാനാണോ കാരണങ്ങള്‍ക്ക് പഞ്ഞം.
ടെമ്പിളിനകത്ത് മഞ്ഞനിറത്തിലുള്ള മൂന്ന് കൂറ്റന്‍ പ്രതിമകള്‍ ; കണ്ടാല്‍ മൂന്നും ഒരേപോലുണ്ട്. അത് മൂന്നും ഒരാളല്ലെന്നും മറിച്ച ശാക്യമുനി, അവലോകിതേശ്വരന്‍ ഗുരു റിമ്പോച്ചെ എന്നിവരാണെന്നും അമ്പലത്തിനകത്തെ സന്യാസി വിശദീകരിച്ചു തന്നു. അകത്ത് ധ്യാനത്തിലിരിക്കുന്നവര്‍, സാഷ്ടാംഗം പ്രണമിക്കുന്നവര്‍, റിമ്പോച്ചേയുടെ പ്രതിമക്ക് മുന്നില്‍ നേര്‍ച്ച സമര്‍പ്പിക്കുന്ന വര്‍, ആരേയും ശല്യപ്പെടുത്താതെ പതിയെ പുറത്ത് കടന്നു. അമ്പലത്തിന്‍റെ വശത്ത് ടിബറ്റന്‍ മ്യൂസിയം ഉണ്ട്. ചൈനീസ് അധിനിവേശത്തിന്‍റേയും അവര്‍ ടിബറ്റന്‍ ജനതയോട് ചെയ്ത ക്രൂരതകളുടേയും അവശേഷിപ്പുകളാണ് മ്യൂസിയം നിറയെ. തൊട്ടടുത്ത ലൈബ്രറിയില്‍ നിന്നും ദലൈലാമയുടെ ആത്മകഥയായ ഫ്രീഡം ഇന്‍ എക്സൈലിന്‍റെ ഒരു കോപ്പി വാങ്ങി പുറത്തിറങ്ങി.മഴ അപ്പോഴും പെയ്യുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
തൊട്ടടുത്താണ് ദലൈലാമയുടെ വസതി. ദലൈലാമ നാളെ എത്തുമെന്നും നിങ്ങള്‍ ഇന്ത്യക്കാരെ കാണാന്‍ ദലൈലാമക്ക് സന്തോഷമേയുള്ളുവെന്നും ഗേറ്റിനു മുന്‍പില്‍ നില്‍ക്കുന്ന സന്യാസിമാര്‍ വിശദീകരിച്ചു.അവര്‍ കുടകിലെ ബൈരകുപ്പയില്‍ നിന്നും ലാമയെ കാണാന്‍ വന്നതാണ്. അന്നു തന്നെ ഡാല്‍ഹൗസിയില്‍ എത്തേണ്ടുന്നതിനാല്‍ ആ ക്ഷണം ഞങ്ങള്‍ വിനയപൂര്‍വ്വം നിരസിച്ചു.
നിരത്തിന്‍റെ ഇരുവശത്തും ടിബറ്റന്‍ ഹാന്‍റിക്രാഫ്റ്റുകള്‍ വില്‍ക്കുന്ന കടകളാണ്. പ്രാര്‍ത്ഥനാ ചക്രങ്ങള്‍, മണികള്‍, മാലകള്‍ ബുദ്ധവിഗ്രഹങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവ നിരത്തി വച്ചിരിക്കുന്നതും നോക്കി കടകള്‍ക്കിടയിലൂടെ ഇടുങ്ങിയ വഴികളിലേക്കിറങ്ങി.
ഇരുവശത്തും നിറയെ കൊച്ചുകൊച്ച് മുറികളാണ്. ഉയരം കുറഞ്ഞ മേശക്ക് പിന്നില്‍ ചമ്രം പടിഞ്ഞിരുന്ന് മുമ്പില്‍ നിവര്‍ത്തിയിട്ട മഞ്ഞയും വെള്ളയും നിറമുള്ള പട്ടുതുണികളില്‍ ശ്രദ്ധയോടെ പ്രാര്‍ത്ഥനാ വചനങ്ങള്‍ എഴുതുന്ന ആളുകള്‍. അവര്‍ക്കിതൊരു നേര്‍ച്ചയാണ്. ഈ പട്ടുതുണികള്‍ തെരുവോരങ്ങളില്‍ കൊടിക്കൂറകളായി തൂക്കും.സില്‍ക്കിന്‍റെ തുണിയില്‍ അതീവ ചാരുതയോടെ പെയിന്‍റിങ്ങ് ചെയ്യുന്ന ആളുകളുമുണ്ട്. ഈ പെയിന്‍റിങ്ങുകള്‍ താന്‍ ഗ എന്നാണു അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇവ ബുദ്ധമത പഠനത്തിനും അമ്പലത്തിനകത്ത് അലങ്കരിക്കാനും ഉപയോഗിക്കുന്നു.
തന്‍റെ മുന്‍പില്‍ വിരിച്ച തുണിയില്‍ അതീവ ശ്രദ്ധയോടെ വിവിധ രൂപങ്ങള്‍ വരച്ചെടുക്കുന്ന വൃദ്ധന്‍റെ മുമ്പില്‍ ഞങ്ങള്‍ ചമ്രം പടിഞ്ഞിരുന്നു. സാധാരണയായ് ഒരു താന്‍ഗ തുടര്‍ച്ചയായ സംഭവങ്ങളുടെ ആഖ്യാനമല്ലെന്നും മറിച്ച് വ്യത്യസ്ത സംഭവങ്ങളുടെ, ആശയങ്ങളുടെ ആകെത്തുകയാണെന്നും വൃദ്ധന്‍ വിശദീകരിച്ചു.
1960 കളില്‍ ടിബറ്റിലെ മഞ്ഞ് പുതഞ്ഞ മലനിരകളില്‍ മരിച്ച് വീണ ആയിരക്കണക്കിനു ലാമമാരെ പറ്റി ആ വൃദ്ധനോട് ചോദിക്കണമെന്നുണ്ടായിരുന്നു എനിക്ക്. അഹിംസ എന്ന വിശ്വാസത്തെ ഉപേക്ഷിച്ച് തങ്ങളുടെ മാതൃഭൂമിയേയും ആത്മീയ ആചാര്യനേയും സംരക്ഷിക്കാന്‍ ആയുധമെടുക്കേണ്ടി വന്ന ബുദ്ധസന്യാസിമാര്‍. നിലനില്‍പ്പും വിശ്വാസവും തമ്മിലുള്ള മനസാക്ഷി യുദ്ധത്തില്‍ എങ്ങനെ അക്കാലത്ത് അവര്‍ പിടിച്ച് നിന്നു എന്നാ വൃദ്ധനില്‍ നിന്ന് കേള്‍ക്കാനായെങ്കില്‍ എന്ന് ഞാനാശിച്ചു. അയാളുടെ കൂടപ്പിറപ്പുകളൊ മറ്റാരെങ്കിലുമൊ അന്നാ മഞ്ഞ് മലകളില്‍ എന്നേക്കുമായി മറഞ്ഞ് പോയിട്ടുണ്ടോയെന്ന ചോദ്യം എന്‍റെയുള്ളില്‍ തന്നെ മുഴങ്ങിയൊടുങ്ങി. വരക്കുന്ന ചിത്രത്തില്‍ നിന്നും മുഖമുയര്‍ത്തി വെളുത്ത പാട അതിരിട്ട ചീമ്പന്‍ കണ്ണുകള്‍ വിടര്‍ത്തി അയാള്‍ നിറഞ്ഞ് ചിരിച്ചു. ‘താഷി ഡിലേക്ക്.’
വൈകുന്നേരം , കോട് വാലി ബസാറിലെ തിരക്കിലൂടെ തിങ്ങിനിറഞ്ഞ കടകളില്‍ കയറിയിറങ്ങി ഷാളുകള്‍ക്കും കംബളങ്ങള്‍ക്കും വിലചോദിച്ച് ,വഴിവക്കിലൊരിടത്ത് കനലില്‍ ചോളം ചുട്ടെടുക്കുന്ന ബാലനോട് കുശലം പറഞ്ഞ് , പാനിപൂരി വില്‍ക്കുന്ന കടക്ക് മുമ്പിലൂടെ , റോഡിലേക്കിറക്കി കെട്ടിയ കടയില്‍ വെച്ച് മോമോയുണ്ടാക്കുന്നതും നോക്കി നിന്ന് വാങ്ങണോ വേണ്ടയോയെന്ന് സംശയിച്ച് , തനിക്ക് മുന്നില്‍ വെച്ച പെട്ടിയില്‍ നിന്നും വിവിധ എണ്ണകളും ലേഹ്യങ്ങളും പുറത്തെടുത്ത് അവയുടെ മഹത്വം വിളിച്ച് പറയുന്ന ആജാനുബാഹുവായ ലാട വൈദ്യന്‍റെ മുന്‍പില്‍ , നമ്മുടെ ജഗതി ചേട്ടനെ ഓര്‍ത്ത് നിന്ന് അലസമായി ഒരു നടത്തം. നഗരചത്വരത്തിലെ നന്നെ ചെറിയ പാര്‍ക്കില്‍ നനഞ്ഞ് കിടക്കുന്ന സിമന്‍റ് ബെഞ്ചിലിരുന്ന് തൊട്ടപ്പുറത്തെ ടൂറിസം ഇന്‍ഫോര്‍മേഷന്‍ ഓഫീസിനു മുന്‍പില്‍ അരങ്ങേറുന്ന ഹിമാചലിലെ നാടോടി സംഘത്തിന്‍റെ പാട്ടിനും നൃത്തത്തിനും കാതോര്‍ത്ത് , താഴവരകള്‍ക്കപ്പുറത്ത് നിവര്‍ന്ന് കിടക്കുന്ന മഞ്ഞ് മലകളെ നോക്കിയിരിക്കുമ്പോള്‍ ഉള്ളിലൂറുന്ന അവാച്യമായ അനുഭൂതി. ജന്മനാട്ടില്‍ നിന്നും കാതങ്ങള്‍ക്കിപ്പുറം വിദൂരമായ ഈ മലമടക്കില്‍ അപരിചിതരായ ആളുകള്‍ക്കിടയില്‍ അങ്ങനെയിരിക്കുമ്പോള്‍ ഉള്ളിലുയിര്‍കൊള്ളുന്ന പുതിയൊരുണര്‍വ് . പഴയ കാഴ്ചകളൊക്കെയും പുതിയൊരു കണ്ണിലൂടെ നോക്കിക്കാണാനുള്ള എളിമ. അത് തന്നെയാണ് ഓരോ യാത്രയും ബാക്കി വെക്കുന്നതും.
യാസ്മിന്‍ എന്‍.കെ.
യാത്ര പോകാനും യാത്രകള്‍ എഴുതാനും ഇഷ്ടം.
COMMENTS